دانش نفت: امروزه صنعت سوخت‌رساني به كشتي‌ها (بانکرینگ) در بسياري از كشور‌ها به عنوان يك منبع درآمد تلقي مي‌شود، اين در حالي است كه برخي از آنها حتي منابع نفتي نيز ندارند و سوخت را از كشور‌هاي ديگر تامين مي‌كنند. تجربه‌ كشور‌هاي حاشيه خليج‌فارس نشان مي‌دهد، توسعه‌ خدمات سوخت‌رساني به كشتي‌ها در بنادر جنوبي ايران مي‌تواند سالانه چندين ميليارد دلار درآمد نصيب كشور كند اما متاسفانه هنوز از اين ظرفيت به دليل نگرش نادرست به مقوله‌ سوخت‌رساني و نقص در قوانين اجرايي به خوبي استفاده نمي‌شود و به همين دليل است كه بحث سوخت‌رساني به كشتي‌ها در ايران مدت‌هاست با چالش‌ها‌، نارسايي‌ها‌ و ناهماهنگي‌های بسیاری‌ روبه‌رو است. به منظور آشنایی بیشتر با مشکلات این صنعت و افق‌های پیش روی آن با محمدرضا راوند، دبیر انجمن صنعت بانکرینگ ایران گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه تقدیم می‌شود:

جناب آقای راوند، به نظر شما صنعت بانکرینگ از چه اهمیت و جایگاهی برخوردار است و مزایای آن برای کشور چیست؟

چشم‌انداز توسعه صنعت بانکرینگ در کشور در بند ب ماده 59 قانون ششم توسعه تعیین شده است. صنعت بانکرینگ (‌سوخت‌رسانی به کشتی‌ها) به لحاظ تعدد و تنوع صنایع وابسته همچون پالایشگاه‌ها به عنوان تامین‌کنندگان سوخت کشتی، صنعت حمل‌و‌نقل، خطوط لوله، مخازن ذخیره‌سازی، اسکله‌های اختصاصی و خدمات جانبی به کشتی‌ها، زنجیره ارزش افزوده و ظرفیت‌های اقتصادی عظیمی برای کشور فراهم آورده است.

بی‌شک امروز سخن از مزایای بانکرینگ برای خوانندگان این نشریه تخصصی در وضعیت رقابتی کشورهای منطقه مصداق زیره به کرمان بردن است اما همین بس که صنعت بانکرینگ دو فراز از منویات مقام معظم رهبری مبنی بر جلوگیری از خام‌فروشی و اقتصاد مقاومتی را در بر می‌گیرد. خام‌فروشی بدین جهت که بانکرینگ نسبت به صادرات نفت‌کوره ارزش افزوده بیشتری ایجاد می‌نماید و اقتصاد مقاومتی از این جهت که تمام زنجیره‌های این صنعت در داخل کشور هست و سایر کشور‌ها را به لحاظ مراجعه به آب‌های ایران به منظور سوخت‌گیری به داخل کشور وابسته می‌نماید. اشتغال، تحکیم و تقویت جایگاه حاکمیتی ایران در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان و رونق بنادر از دیگر مزایای این صنعت است.

به نظر شما با توجه به پتانسیل‌ها و موقعیت استراتژیک کشورمان، موقعیت ایران در صنعت بانکرینگ جهان، جایگاهی شایسته است؟

به نظر من ایران به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت‌کوره با کیفیت و تامین‌کننده اصلی سوخت کشتی‌ها در منطقه از یک طرف و دارا بودن بنادر و شرایط جغرافیایی از سوی دیگر دارای موقعیت استثنایی برای توسعه سوخت‌رسانی دریایی است که متاسفانه با توجه به این پتانسیل‌ها هنوز تا جایگاه شایسته خود فاصله زیادی دارد. تردد سالانه بیش از هزاران فروند کشتی و شناور در منطقه خلیج فارس و دریای عمان، بازاری حدود 10 میلیارد دلاری را در این منطقه فراهم آورده است. در بند ب ماده 59 برنامه ششم توسعه دولت مکلف شده است شرایط، تسهیلات و مشوق‌ها را برای بخش خصوصی فعال در صنعت بانکرینگ به‌گونه‌ای فراهم آورد تا ضمن رشد سالانه حداقل 30 درصد در پایان برنامه ششم، سهم کشور از بازار سوخت‌رسانی منطقه به حداقل 50 درصد برسد. این الزام قانونی متوجه وزارت نفت و وزارت راه و شهرسازی است. به طوری که وزارت نفت به عنوان متولی قیمت‌گذاری رقابتی و تسهیل شرایط به منظور توسعه صنعت بانکرینگ و وزارت راه و شهرسازی به عنوان متولی فراهم آوردن زیرساخت‌های بندری به منظور ساخت مخازن و تخصیص زمین مناسب برای ایجاد سایر زیرساخت‌ها و همچنین تعیین تعرفه های رقابتی جهت سرمایه گذاری و عملیات بانکرینگ تعیین شده‌اند.

چرا صنعت بانکرینگ در یکی دو سال گذشته در کشور با رکود مواجه بوده است؟

پس از واگذاری مدیریت بانکرینگ از شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی به امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران تقریبا صنعت بانکرینگ یک سال متوقف شد و در نهایت با نظر مساعد وزیر نفت فعالیت‌های بانکرینگ دوباره آغاز شد ولی متاسفانه با وجود نگاه راهبردی و دلسوزانه مهندس زنگنه به این صنعت، تاکنون اقدام موثری برای رفع مشکلات و چالش‌های آن صورت نگرفته است. آغاز دوباره بانکرینگ به صورت Exwork یا برداشت و حمل از مبادی پالایشگاه‌های داخلی به بنادر جنوبی توسط شرکت‌های بانکرینگ با باز‌پرداخت هزینه‌های مربوطه در دستور کار وزارت نفت قرار گرفت ضمن اینکه قرار شد نرخ فروش نفت‌کوره به شرکت‌های بانکرینگ هم مشابه نرخ صادراتی باشد، ولی در شش ماه اول آغاز اجرای این طرح به دلایل مختلف برداشت محمولات بانکرینگ با افت شدیدی مواجه شده است. به نظر من نگاه غیر واقع بینانه به صنعت بانکرینگ کشور باعث شده این صنعت با وجود دارا بودن پتانسیل‌های بسیار، توسعه‌نیافته و در پیچ و خم بی‌برنامگی‌ها و غفلت‌ها گرفتار شود.

به نظر شما مهمترین مشکلات و چالش‌های صنعت بانکرینگ کشور چیست؟

عمده چالش‌های این صنعت معطوف به نحوه قیمت‌گذاری نفت‌کوره، عدم محاسبه هزینه‌های حمل و ذخیره‌سازی و منظور نکردن سایر هزینه‌های واقعی و مستند بانکرینگ از یک سو و مشکلات زیرساختی همچون شرایط غیر اقتصادی اختصاص زمین در بنادر و مناطق ساحلی بدلیل تعرفه های سنگین واگذاری زمین و تعرفه های بندری از سوی دیگر می باشد .

به دلیل اینکه حجم سرمایه‌گذاری در صنعت بانکرینگ بسیار بالاست و درآمدزایی آن مستلزم اعتماد خطوط کشتیرانی  و فراهم بودن بسیاری از امکانات مورد نیاز کشتی‌ها برای مراجعه به آب‌های ایران است، بنابراین بازگشت سرمایه در این صنعت با ریسک‌های متعددی رو‌به‌روست. توجه به این موضوع از سوی نهادهای سیاستگذار و حاکمیتی از اهمیت بالایی برخوردار است تا مطلع باشند تصمیم‌های آنی و بدون برنامه چه تاثیرات جبران‌ناپذیری بر روی سرمایه‌های بخش خصوصی دارد. مشارکت همه بخش‌های مختلف حاکمیتی در این صنعت و تفکیک بخش‌های سیاستگذاری، نظارتی و اجرایی از یکدیگر به منظور یکپارچه‌سازی تصمیمات می‌تواند تضمین‌کننده ثبات در صنعت بانکرینگ باشد.

جناب آقای راوند از شما سپاسگزاریم.