محسن جلیلوند، مدرس روابط بینالملل/ کمتر از یک ماه به آغاز دور دوم تحریمهای ایالات متحده آمریکا باقی مانده است و با وجود اینکه مقامات این کشور تاکید دارند این تحریمها بسیار برای ایران خطرناک است، اما برخی مقامات دولتی معتقدند که هرآنچه باید بعد از تحریم ۱۳ آبان رخ میداد، طی سه ماه گذشته انجام شده است و قرار نیست اتفاق بسیار بزرگی رخ دهد.
مدتی است که برخی مقامات مانند عباس عراقچی به نکته
تازهای اشاره کردهاند و معتقدند که دور جدید تحریمها که در ۱۳ آبان اعمال میشود،
اتفاقات بزرگی را رقم نخواهد زد. توجیه آنها این است که طی چند ماه اخیر تمام کشورها
و شرکتهایی که قصد تبعیت از تحریمها را داشته اند یا از ایران خارج شده اند و یا
خرید نفت خود را متوقف یا کاهش دادهاند؛ بنابراین قرار نیست دیگر اتفاق جدیدی رخ دهد.
اما با اینحال همچنان نگرانیهای بسیاری در سطح جامعه وجود دارد و هرچه به ۱۳ آبان
نزدیکتر میشویم، التهاب در جامعه نیز افزایش پیدا میکنند و این نتیجه اظهارات اخیر
مقامات آمریکایی است که نه تنها به تحریمهای آبانماه بسیار امیدوار هستند بلکه اعلام
کردهاند که برنامههای دیگری هم برای ایران در سر دارند. نباید به دور دوم تحریمها
بیتوجه بود.
به اعتقاد نگارنده، آنچه که آقای عراقچی مطرح میکنند
به عنوان یک مسئول است که سعی دارد فضا را آرام کند و از التهاب جامعه کم کنند. این
نظر با آنچه که بتوان نظر کارشناسی دانست بسیار متفاوت است و به عقیده من نظر مردم
و نظر کارشناسان فاصله زیادی با دیدگاه آقای عراقچی دارد. اما در پاسخ به این سوال
که با توجه به تحولات اخیر، چه اتفاقی قرار است در ۱۳ آبان رخ دهد، بایستی عنوان کرد:
این را باید صبر کنیم و در همان موقع ببینیم. اما به نظر من این تاریخ و روز ۱۳ آبان
خیلی مهم نیست و آنچه باید مورد توجه قرار بگیرد روزها و هفتههای بعد از آن روز است.
زیرا قاعدتا تحریمهای آمریکا دقیقا در روز ۱۳ آبان تاثیر خود را بر اقتصاد ایران نخواهند
گذاشت و کمی زمان نیاز دارد. به همین دلیل است که اگر دقت کرده باشید برخی کشورهای
مثل ژاپن، هند، کرهجنوبی و... از چند ماه قبل برنامههای خود را کلید زدهاند برخی
خرید نفت خود را کاهش دادند یا مثلا مانند کرهشمالی کلا متوقف کردند. ضمن اینکه نباید
فراموش کنیم که با توجه به اظهارات آقای ترامپ و آقای برایان هوک که اخیرا مطرح شدند،
به نظر میرسد که آمریکاییها به غیر از تحریمهای ۱۳ آبان، برنامههای دیگری هم برای
ایران دارند و احتمالا بعد از دور دوم تحریمها به سراغ آنها میروند؛ بنابراین اینکه
فکر کنیم که قرار نیست در آبان ماه اتفاق خاصی رخ دهد به نظر من اصلا درست نیست و با
واقعیت فاصله زیادی دارد. اما همانطور که گفتم این اظهارات از سوی مقامات دولتی کاملا
منطقی است و آنها سعی دارند فضا را در داخل مدیریت و آرام کنند. در خصوص مذاکرات ایران
و اروپا و بسته حمایتی اروپا از برجام نیز بایستی گفت: به نظر من آنچه میان ایران و
اروپا در حال شکل گیری است بسیار خوب است و وعدهها و اقدامات آنها، میتواند کمک
بزرگی برای ایران باشد، اما به شرطی که این اقدامات و برنامهها عملی شوند. اما با
این حال باید توجه داشت که میزان مبادلات تجاری ما با اروپا حدود ۲۰ میلیارد دلار است،
ولی این مبلغ توسط شرکتهای بزرگ تامین میشود و الان این سوال مطرح است که آیا شرکتهای
کوچک هم میتوانند این حجم از مبادلات را انجام دهند یا خیر؟ زیرا شرکتهای کوچک این
توان را ندارند که فقط با ایران کار کنند و بتوانند این حجم از مبادلات را تامین کنند؛
بنابراین من فکر میکنم که اروپاییها بیشتر به دنبال اقدامات نمادین در برابر ایالات
متحده هستند و اینکه بتوانند تحریمهای آمریکا علیه ایران را بشکنند خیلی احتمالش کم
است. ما الان با اعمال تحریمهای آمریکا شرکتهای بزرگی مثل توتال و زیمنس و... را
از دست دادیم و فکر نمیکنم که شرکتهای کوچک بتوانند جای این غولهای بزرگ را پر کنند.
موضوع این است که آمریکا، اروپا را به نوعی جز زیرمجموعههای خود میداند و اینکه حالا
آنها برخلاف نظر این کشور عمل میکنند، برای آنها خوشایند نیست. البته همانطور که
گفتم این اقدامات اروپاییهای خیلی به آمریکا ضرر نمیزند، ولی آمریکایی اصلا توقع
ندارند که اروپاییها برخلاف نظر آنها حرفی بزنند. صحبت مقامات کاخ سفید این است که
چرا باید به خاطر کشوری مثل ایران، با کشوری که حامی بزرگ اروپا است و چتر امنیتی خود
را بر روی اروپا باز کرده، مخالفت کنند. آمریکا تلاش دارید ایران را تبدیل به فوبیای
جامعه جهانی کند.