1403/02/24
خسارت 34 میلیارد دلاری ایران از سوزاندن گازهای همراه
مهم‌ترین بخش منابع گازهای غنی بعد از گاز حاصل از میادین مستقل گازی، گازهای همراه نفت است که طی سال‌های اخیر با وجود استفاده از آنها به روش‌های مختلف، همچنان بخش قابل ملاحظه‌ای از گازهای همراه نفت سوزانده می‌شود. به طور متوسط در سال‌های اخیر (سال‌های اجرای برنامه ششم توسعه) میزان کل تولید گازهای همراه کشور طبق ترازنامه‌های هیدروکربوری قدری کمتر از 100 میلیون مترمکعب در روز بوده است که به طور میانگین حدود نیمی از این گازها سوزانده شده‌اند.
آخرین وضعیت فلرینگ در صنعت نفت ایران زیر ذره‌بین
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان «مسائل راهبردی بخش انرژی در برنامه هفتم توسعه: کاهش گازهای مشعل» با اشاره به وضعیت فلرینگ در ایران نوشته است که براساس آمار وزارت نفت در سال ،1401 حدود 18.437 میلیارد مترمکعب گاز مشعل در ایران سوزانده شده که سبب شده کشور ما از این حیث بعد از روسیه در جایگاه دوم دنیا قرار گیرد.به بیان دیگر حجم مشعل‌سوزی روزانه در ایران برابر 50.5 میلیون مترمکعب و معادل ظرفیت حدود 2 فاز پارس جنوبی است.
شدت فلرینگ، شاخص دیگری در این حوزه است که از تقسیم میزان گاز فلر شده به نفت تولید شده محاسبه می‌شود. در دهه گذشته برخالف روند جهانی، شدت فلرینگ در ایران در حال افزایش بوده، به طوری که در سال 2021 میلادی، میزان این شاخص در ایران بیش از سه برابر مقدار متوسط جهانی آن بوده و عدد 18.03 متر مکعب بر بشکه را ثبت کرده است
برای ارزیابی دقیق‌تر وضعیت فلرینگ ایران، شدت فلرینگ ایران و جهان در سال 2021 میلادی (سال 1400) با توجه به منشأ آنها در تصویر 3 آورده شده است. مطابق این ارزیابی، شدت فلرینگ مبتنی بر تولید نفت ایران در سال گذشته حدود سه برابر میزان جهانی و شدت فلرینگ مبتنی بر تولید گاز طبیعی در ایران تقریباً دو برابر میزان جهانی این شاخص است.
عمده مشعل‌سوزی در بین شرکت‌های تابعه وزارت نفت مربوط به شرکت ملی نفت و شرکت ملی گاز ایران بوده است (تصویر 4). در سال 1400 حجم گازهای سوزانده شده، شرکت ملی نفت حدود 41.7 میلیون مترمکعب در روز (معادل 15.22 میلیارد مترمکعب سالیانه) و شرکت ملی گاز معادل 8.8 میلیون مترمکعب (معادل 3.217 میلیارد مترمکعب سالیانه) گزارش شده است.
در تصویر 5، میزان گازهای مشعل شرکت ملی نفت ایران به تفکیک خشکی و دریا ارائه شده است. در سال‌های اخیر میزان مشعل سوزی در دریا با یک روند به نسبت ثابت رو به کاهش است. این درحالی است که در بخش خشکی روند مشعل‌سوزی با نوسان بالایی همراه است.
در تصویر 6 میزان متوسط تولید نفت خام، حجم و شدت فلرینگ شرکت‌های زیرمجموعه شرکت ملی نفت در دهه اخیر محاسبه شده است. شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب علیرغم داشتن سهم 75 درصدی از تولید نفت، 34 درصد از فلرینگ را به خود اختصاص داده که این به معنای عملکرد مناسب‌تر این شرکت در امر مهار و ساماندهی گازهای مشعل در میان سایر شرکت‌ها است.
از منظر اتلاف و هدررفت انرژی، نتایج قیاس آمار میزان حجم فلرینگ در کشور با مصرف روزانه بنزین نشان‌دهنده این مهم است که مقدار اتلاف انرژی ناشی از مشعل‌سوزی تقریباً معادل نیمی از مصرف روزانه بنزین است. برای درک بزرگی حجم هدررفت سالیانه این نعمت خدادادی در تصاویر 7 و 8 حجم سوزاندن گازهای مشعل ایران در مقایسه با میزان صادرات گاز طبیعی ایران و مصرف گاز طبیعی صنایع عمده کشور نشان داده شده است.در صورت جمع‌آوری و ساماندهی این گازها و هدایت آنها به سمت صادرات (پس از پالایش و شیرین‌سازی)، می‌توان حجم صادرات گاز طبیعی کشور را بدون افزایش تولید، حدود دو برابر کرد.
همچنین مقایسه حجم مشعل‌سوزی با گاز مصرفی صنایع عمده کشور نیز بزرگی هدررفت این نعمت خدادادی را هرچه بیشتر نمایان می‌سازد، به‌گونه‌ای که مطابق تصویر 8 دیده می‌شود میزان فلرینگ کشور از گاز مصرفی همه صنایع عمده کشور (به جز پتروشیمی) بیشتر است.
در تصویر 9 عدم‌النفع ناشی از مشعل‌سوزی کشور بر مبنای صادرات گاز نشان داده شده است. برای محاسبه و رسم نمودار زیر ابتدا با فرض پالایش و شیرین‌سازی گازهای مشعل و سپس صادرات آن برمبنای قیمت صادرات گاز در سال‌های مورد بررسی ترسیم شده است.
عدم جمع‌آوری و استفاده از گازهای مشعل با فرض صادرات گاز طبیعی، امکان کسب درآمد حدود 4.6 میلیارد دلار در سال گذشته و 33.79 میلیارد دلار در دهه گذشته را از کشور سلب کرده است. بنابراین با در نظر گرفتن ابعاد اقتصادی این موضوع، جمع‌آوری گازهای مشعل و جلوگیری از سوزاندن آنها بسیار ضروری به نظر می‌رسد.